Twee keer per jaar bevraagt het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) zijn sectorfederaties om de economische temperatuur op te meten. Op basis van die enquête (afgenomen in november) wordt dan een balans gemaakt van de Belgische economische situatie en van de vooruitzichten voor het komende halfjaar.
Uit de enquête blijkt dat de meeste sectoren bevestigen dat het herstel zich in het eerste semester van 2021 goed heeft doorgezet. Twee derde van onze sectorfederaties bestempelt hun huidige economische situatie (november) als normaal of beter dan normaal. Het is dus geen verrassing dat de bbp-cijfers aantonen dat de Belgische economie in het derde kwartaal van 2021 opnieuw op haar peil van eind 2019 stond.
De komende zes maanden zien de bedrijven daarentegen veel minder rooskleurig in. Slechts 16% van onze sectoren verwacht een verbetering van de economische situatie (ten opzichte van 25% in mei), 42% verwacht eerder een verslechtering (in vergelijking met 25% in mei).
Het verminderde optimisme kan niet los worden gezien van de kostenexplosie die veel bedrijven op zich af hebben zien komen en nog zien komen. In de eerste plaats is er de enorme stijging van de energiekosten. Daarnaast zijn ook de meeste andere grond- en hulpstoffen veel duurder geworden. En ‘last but not least’ zorgt de automatische loonindexering er op zich al voor dat de loonkosten in 2021-2022 met 5 à 6% zullen stijgen, terwijl 2,8% was verwacht bij de berekening van de loonnorm. De competitiviteit van de ondernemingen zal daardoor alleen al met 2 à 3% achteruitgaan.
De groei wordt ook bedreigd door een aantal andere risico’s. Zal de krapte op de arbeidsmarkt nog extra druk zetten op de stijgingen van de loonkosten voor de ondernemingen? Zal de nijpende schaarste voor sommige industriële goederen (bv. microchips) en in het internationaal transport nog lang aanhouden? Zal de vaccinatie voldoende bescherming bieden tegen de nieuwe varianten?
Ondanks die moeilijke context zullen bedrijven toch blijven investeren, vooral in innovatie en digitalisering. De helft van de sectoren verwacht dat de investeringsgroei nog zal versnellen.
Al bij al is het erg waarschijnlijk dat de groei aan kracht zal inboeten in het eerste semester van 2022 en dat de groeiachterstand als gevolg van corona niet snel zal worden goedgemaakt.
Economische activiteit: sterk herstel in de eerste helft van 2021, maar afzwakking in zicht
De resultaten van onze enquête tonen aan dat het economisch herstel sterk doorzette in de eerste helft van 2021. In november verklaarde bijna twee derde van de respondenten dat hun activiteit even hoog of boven het normale niveau lag (tegenover 50% in mei). Ook het aantal pessimistische sectoren was gedaald (36% tegenover 50%). Wat de economische vooruitzichten voor de komende zes maanden betreft, heeft het optimisme echter een fikse deuk gekregen. Minder sectoren verwachten een toename van hun activiteiten in de komende zes maanden: in mei waren ze nog met vijf, nu nog maar met drie (de uitzendsector, de ICT en de bouwsector), waaronder geen enkele industriële sector. Daarnaast verwacht 42% van onze sectoren zich aan een verslechtering van het economisch klimaat (ten opzichte van 25% in mei).
Werkgelegenheid: iets meer dan de helft van de sectoren verwacht een behoud van werkgelegenheid in de komende zes maanden
De vooruitzichten van de sectoren inzake werkgelegenheid zijn stabiel gebleven ten opzichte van onze vorige enquête. Iets meer dan de helft van de respondenten denkt dat ze binnen zes maanden weer op haar normale peil staat.
Bedrijven blijven investeren
Meer dan de helft van de respondenten is van plan om de investeringen op te voeren in de komende zes maanden. In mei was dat nog maar 15% van de sectoren. Die stijging van de investeringsvooruitzichten wordt aangedreven door innovatie en digitalisering. 80% van de respondenten verklaart dat ze investeren in innovatie uiterst belangrijk vinden.
Economische vooruitzichten: een groei van 5,4% in 2021 en vervolgens van 2,2% in 2022
Uit de enquête bij onze sectoren blijkt dat de Belgische economie de schok van 2020 min of meer te boven kwam in de eerste drie kwartalen van 2021. Ze bereikte haar precrisisniveau (laatste kwartaal 2019) in het derde kwartaal van 2021. De groei zou in 2021 dus uitkomen op 5,4%, maar zou in 2022 vrij sterk afzwakken tot 2,2%.
De resultaten van onze enquête tonen aan dat het herstel in de komende maanden wat buiten adem zou raken. De ondernemingen werden de afgelopen maanden al geconfronteerd met enkele zorgwekkende evoluties, en er liggen nog andere risico’s in het verschiet.
In de eerste plaats kan de sterke stijging van de kosten voor de bedrijven roet in het eten gooien. Bovenop de torenhoge prijzen voor energie en andere grondstoffen en inputs, zullen de ondernemingen de loonkosten sterk zien toenemen. De versnelde inflatie zal via het mechanisme van de automatische loonindexering een onmiddellijke stijging van de loonkosten veroorzaken. Daarnaast zou de krapte op de arbeidsmarkt voor loondrift kunnen zorgen, en dat zou de loonkosten verder de hoogte in jagen.
Als gevolg daarvan zou de concurrentiekracht met enkele procentpunten kunnen afnemen ten opzichte van de bedrijven in onze buurlanden. Dat zal niet zonder gevolg blijven voor onze marktaandelen op de exportmarkt.
Bovendien zouden nieuwe coronagolven met varianten die besmettelijker of resistent zijn tegen de vaccins (bv. de omikronvariant), en dus met nieuwe gezondheidsbeperkingen, de economische groei (opnieuw) negatief kunnen beïnvloeden.
Aanbevelingen: geef groei en werkgelegenheid een boost
1. Werkgevers mee in de vaccinatiebres
Allereerst moeten we de gezondheidscrisis aanpakken door zo snel mogelijk een zo groot mogelijk deel van de bevolking een boostershot van het vaccin aan te bieden. De regering kan daarbij zeker ook een beroep doen op de grote werkgevers om snel en effectief te vaccineren. Daarnaast kan het niet de bedoeling zijn om productiebedrijven of handel opnieuw te sluiten. Het correct hanteren van de bestaande sectorale protocollen m.b.t. afstand, arbeidsorganisatie (die op zich al een ongunstige impact hebben op de productiviteit), hygiëne en ventilatie moet volstaan.
2. Competitiviteits- en energiecrisis aanpakken
Verder kan de regering de competitiviteitscrisis aanpakken door de automatische loonindexering af te schaffen, tijdelijk te blokkeren of structureel te hervormen. Minstens moet de wet op de loonnormering behouden blijven en correct toegepast worden. Ook kan ze de energiecrisis aanpakken door de belastingen en heffingen op energie tijdelijk te verlagen en een energiemix te kiezen die ons land op lange termijn garanties biedt op betaalbare en zekere energie.
3. Zo veel mogelijk handen flexibel aan het werk
Om de arbeidsmarkt te stimuleren kunnen onze overheden, in goede samenwerking met de sociale partners, arbeid minder belasten voor zowel werknemers als werkgevers, een beter klimaat creëren voor e-commerce door nachtarbeid pas te laten ingaan vanaf middernacht, de 500.000 langdurig zieken voor zover mogelijk re-integreren op onze arbeidsmarkt, en een goed systeem van ‘loopbaanlang leren’ invoeren dat alle betrokkenen (alle burgers op arbeidsleeftijd, overheden, werknemers, werkgevers, arbeidsbemiddelaars, het onderwijs) motiveert en responsabiliseert.
“We hebben te kampen met structureel hogere energieprijzen en een beleid van de ECB dat eveneens inflatieverhogend werkt. De kans dat er met ons automatisch loonindexeringssysteem een nieuwe loon-prijsspiraal aankomt, is niet onbestaand. Uit het verleden weten we hoe verwoestend dat kan zijn voor onze werkgelegenheid en dus de koopkracht van onze bevolking. We hebben nu – niet morgen – duidelijke acties nodig om onze bedrijven competitief te houden, zoveel mogelijk handen aan het werk te zetten en het concurrentievermogen van dit land te vrijwaren. Er is nu nog een kans om te vermijden dat België opnieuw de zieke man van Europa wordt. Maar alle knipperlichten staan vandaag al op oranje, en de tijd dringt om te vermijden dat ze morgen op rood komen te staan”, aldus Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder van het VBO.
Via volgende link kunt u de studie ‘Focus Conjunctuur’ alsook de presentatie raadplegen.
Bron: VBO
